Powinności, a wręcz obowiązki lekarza określone są głównie w przepisach art. 9 Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Odnosząc się do standardu wykonywania zawodu lekarza, dotyczy on zwłaszcza postępowania zgodnego z aktualną wiedzą medyczną, dostępnymi metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością oraz poświęceniem pacjentowi należnego mu czasu.
 |
Nic nie jest dane raz na zawsze,
dlatego też standardy wykonywania zawodu
lekarza muszą być nieustannie
utrwalane i przypominane w grupie lekarzy np. na konferencjach naukowych, w
telewizji czy Internecie. W szczególności standardy te powinny być przekazywane
już studentom medycyny. Istotną rolę w tej kwestii odgrywają także sądy
lekarskie, które powinny poprzez swoje orzecznictwo kształtować i przedstawiać
prawidłową postawę lekarza dokonując wykładni obowiązujących procedur,
dotyczących wykonywania zawodu i norm etycznych.
Główne kryteria prawidłowego
wykonywania zawodu określa przepis art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza
dentysty, zgodnie z którym lekarz
zobowiązany jest wykonywać swój zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy
medycznej. Właśnie istotnym aspektem jest okoliczność, iż wiedza lekarza
musi być obowiązująca aktualnie, w chwili udzielania świadczeń medycznych. To
pacjent ostatecznie dokonuje wyboru metody leczenia (wyraża zgodę bądź nie).
Jednakże to na lekarzu ciąży obowiązek, aby w sposób rozsądny i właściwy
doradzić najskuteczniejszy, a zarazem najbezpieczniejszy sposób leczenia.
Poszukiwanie wzorców działania z
aktualną wiedzą medyczną spowodowało wprowadzenie standardów medycznych. Nie są
to dokumenty o charakterze bezwzględnie obowiązującym medyka, natomiast lekarze
powinni się do nich stosować. Nie podlega dyskusji, iż standardy medyczne
kształtowane przez zespoły ekspertów z dziedziny medycyny, stanowią istotne
drogowskazy w codziennej pracy medyka. Normatywnie powstające standardy
przedstawiają konkretne części opieki medycznej, np. zakres koniecznych badań
czy świadczeń oraz miejsce ich udzielania. W związku z tym, standardy te stają
się prawem, do których stosowania zobowiązany jest lekarz pod groźbą
odpowiedzialności prawnej.
Najprościej rzecz ujmując, standardy medyczne to postępowanie lekarza, zgodne z aktualną wiedzą medyczną, realizują
prawa pacjenta w obszarze bezpieczeństwa wykonywanych świadczeń.
Zgodnie z treścią przepisu art. 4 i
6 Kodeksu etyki lekarskiej, lekarz dla wykonywania swych obowiązków powinien
zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swym sumieniem oraz aktualną
wiedzą medyczną. Ochrona swobody działań zawodowych określona w ww. przepisach
jest przejawem poszanowania autonomii lekarza, a także wyrazem zaufania do jego
wiedzy, doświadczenia i ukierunkowania na dobro pacjenta.
Lekarz zobowiązany jest
przeprowadzać wszelkie postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą
starannością, poświęcając pacjentowi niezbędny czas. W Kodeksie Etyki
Lekarskiej można wyróżnić 2 aspekty
prawidłowych stosunków na linii pacjent - lekarz, tj.:
-
ogólnie pojęta staranność czynności lekarza;
-
poświęcenie pacjentowi odpowiedniej ilości czasu.
Działania podejmowane przez lekarza
powinny być z ,,należytą’’ starannością,
co wskazuje na podwyższony poziom staranności. W znaczeniu kolokwialnym ,,staranność’’ oznacza dbałość, jak i
dokładność, sumienność czy precyzyjność. Kwestię poziomu należytej staranności
wskazuje kodeks cywilny, jako
staranność ogólnie wymaganą w stosunkach danego rodzaju, zgodnie z treścią
przepisu 355 § 1 kodeksu cywilnego. Natomiast, nie jest to staranność wyższa
niż przeciętna, lecz poziom staranności wszystkich lekarzy uznawany jest jako
staranność zawodowa, zgodnie z brzmieniem przepisu art. 355 § 2 kodeksu cywilnego.
Według tej przeciętnej poddawane jest ocenie poszczególne zachowanie medyka.
Odpowiedzialność prawna lekarza
oparta jest na zasadzie winy.
Wskazuje się, że zwrot ,,należyta staranność’’ użyty w treści przepisu art. 355
kodeksu cywilnego ma nie tylko zastosowanie do zobowiązań umownych, ale również
w zakresie odpowiedzialności za czyny niedozwolone. Dotyczy to przypadku, gdy w
prawie cywilnym przewiduje się odpowiedzialność na zasadzie winy. Dokonując analizy
przesłanek winy medyka, trzeba mieć na względzie przepis art. 355 kodeksu
cywilnego, wskazujący próg wymaganej w obrocie staranności.
Natomiast w prawie karnym opartym na zasadzie
winy, przybliżoną rolę odgrywa przepis art. 9 § 2 kodeksu karnego, który charakteryzuje popełnienie czynu zabronionego na skutek niezachowania
ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Wskazuje to, iż reguły
ostrożności nie są określane w oderwaniu od konkretnej sytuacji faktycznej, ale
muszą być przystosowane do obecnych warunków. Poziom, a także zakres wymagań
powinno się określać przy uwzględnieniu zróżnicowania powinności, odnoszących
się do konkretnych grup zawodowych takich jak np. lekarze. Co do zasady,
odpowiedzialność ta odnosi się do czynów umyślnych, polegających na
lekkomyślności lub niedbalstwie.
W judykaturze przyjęto, że ocena winy lekarza zależy od stwierdzenia 2 elementów:
-
powinności (obowiązku) przewidywania;
-
możliwości przewidywania.
W prawie karnym element obowiązku przewidywania ujmuje się obiektywnie, a element możliwości
przewidywania subiektywnie.
Przybliżona sytuacja występuje w prawie
cywilnym przy dokonywaniu oceny należytej staranności lekarza. Przyjmuje
się pewien określony wzorzec postępowania czy wykonywania obowiązków albo
czynności zawodowych zarówno w obiektywnym
i subiektywnym ,,podejściu osobistym’’. Zadaniem lekarza jest
przestrzeganie i wcielanie w życie precyzyjnie określonych zasad postępowania,
które są wskazane w normach dotyczących wykonywania zawodu lekarza. Element obiektywny odnosi się do
naruszeń zasad, wynikających z zasad wiedzy medycznej, deontologii i wiedzy
medycznej. W jego zakresie znajduje się tzw. błąd lekarski, przez który należy
rozumieć naruszenie przez lekarza aktualnych zasad postępowania. Nie można
zapominać, że dla osiągnięcia staranności istotny jest poświęcony pacjentowi przez lekarza czas, choć jak powszechnie
wiadomo, w obecnym świecie pełnym pośpiechu i nadmiaru obowiązków, jest to
bardzo ciężkie do zrealizowania w praktyce.
Autor artykułu: adwokat Dominik Kwitliński
0 komentarze: