Przepadek to instytucja prawa karnego, która polega na przejęciu własności przez
Skarb Państwa przedmiotów i korzyści związanych bezpośrednio lub pośrednio z
popełnionym przestępstwem.
Powyższy środek został opisany w art. 44 – 45a k.k.
 |
Jaki przedmiot służy do popełnienia przestępstwa?
Przedmiot służy do popełnienia
przestępstwa, jeśli:
1. został specjalnie w tym celu wytworzony,
2. przedmiot
ten co do zasady wykorzystywany jest w celach użytkowych, jednak konkretnie nim
posłużono się do popełnienia przestępstwa.
Jest to zatem przedmiot, którego
zastosowanie warunkuje popełnienie przestępstwa.
Korzyść uzyskana z przestępstwa
Możliwe jest orzeczenie przepadku nie tylko korzyści majątkowej pochodzącej
bezpośrednio, ale także pochodzącej pośrednio z przestępstwa. Jako pośrednią
korzyść można rozumieć całość korzyści uzyskanych z obrotu przedmiotami, prawami
majątkowymi, wierzytelnościami itd., pochodzącymi z przestępstwa, łącznie z
uzyskanym przez sprawcę zyskiem.
Zabezpieczenie majątkowe
Zgodnie z art. 291 § 1
pkt 3 k.p.k. w razie zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa, za które
lub w związku z którym można orzec przepadek, zwrot pokrzywdzonemu lub innemu
uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z
popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości – może z urzędu (a więc także
bez wniosku pokrzywdzonego) nastąpić zabezpieczenie wykonania tego orzeczenia na
mieniu oskarżonego lub na mieniu, o którym mowa w art. 45 § 2 k.k., jeżeli
zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia
będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione.
Z art. 45 § 2 k.k. wynika, że
zabezpieczenie majątkowe może nastąpić również na mieniu, które sprawca objął we
władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w okresie 5 lat przed
popełnieniem przestępstwa do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku,
chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.
Czyje
mienie może ulec przepadkowi?
Należy wskazać, że zabezpieczenie majątkowe, a
następnie przepadek może nastąpić również na mieniu nienależącym do
podejrzanego/oskarżonego.
Jeżeli mienie stanowiące korzyść uzyskaną z
popełnienia przestępstwa, zostało przeniesione na osobę fizyczną, prawną lub
jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod
jakimkolwiek tytułem prawnym, uważa się, że rzeczy będące w samoistnym
posiadaniu tej osoby lub jednostki oraz przysługujące jej prawa majątkowe należą
do sprawcy, chyba że na podstawie okoliczności towarzyszących ich nabyciu nie
można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu
zabronionego.
Czy orzeczenie przepadku jest możliwe także w przypadku, gdy nie
dochodzi do skazania sprawcy?
Są cztery takie przypadki (art. 45a k.k.):
1.
śmierć sprawcy,
2. umorzenie postępowania z powodu niewykrycia sprawcy,
3.
zawieszenie postępowania w sprawie, w której nie można ująć oskarżonego,
4.
zawieszenie postępowania w sprawie, w której nie może on brać udziału w
postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby.
Można
także orzec przypadek, gdy:
5. społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
6. w
razie warunkowego umorzenia postępowania,
7. stwierdzenia, że sprawca dopuścił
się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności, o której mowa w art. 31 § 1
k.k.,
8. jeżeli zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy czynu
zabronionego.
Czy pokrzywdzony odzyska utracone przedmioty?
Przepadku
przedmiotów nie orzeka się, jeżeli podlegają one zwrotowi pokrzywdzonemu lub
innemu uprawnionemu podmiotowi. Dlatego pokrzywdzony, który został przez sprawcę
pozbawiony swojej własności nie musi obawiać się, że te przedmioty zostaną mu
odebrane.
Natomiast w razie skazania za przestępstwo polegające na naruszeniu
zakazu wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyłania, przenoszenia lub przewozu
określonych przedmiotów, sąd może orzec, a w wypadkach przewidzianych w ustawie
orzeka, ich przepadek.
Orzeczenie przepadku a zwrot korzyści
Zaznaczyć trzeba,
że zwrot równowartości osiągniętej korzyści majątkowej przed wydaniem wyroku
uniemożliwia orzeczenie przepadku w danej sprawie.
Nakłady na nieruchomość
dokonane z majątku pochodzącego z przestępstwa
Europejski Trybunał Praw
Człowieka w wyroku z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie 27879/13 stwierdził, że
w przypadku, gdy Sąd ustali, że na nieruchomość pozostającą we własności
małżonka sprawcy dokonano nakładów pieniężnych pochodzących z przestępstwa,
winien on określić wartość przedmiotowych nakładów.
Warto wskazać, że Sąd karny
nie ma instrumentów, które pozwalałyby mu badać wysokość nakładów, jednak ta
kwestia może leżeć w gestii sądów cywilnych, które mogą zbadać, czy dom stanowił
wspólność majątkową małżonków oraz mogą ocenić wysokości nakładów na
nieruchomość dokonanych w trakcie przestępczej działalności małżonka przy
uwzględnieniu wartości nieruchomości po odjęciu tychże nakładów, w zakresie, w
jakim nieruchomość ta stanowiła wyłączną własność osoby, na mieniu której
orzeczono przepadek.
Według Trybunału osoby, których mienie jest zagrożone
konfiskatą, winny uzyskać status strony w postępowaniu, w którym środek
konfiskacyjny może zostać zastosowany.
Autor artykułu: Monika Grajewska -
aplikant adwokacki
0 komentarze: