Jak zapewne wiesz, dziedziczenie wiąże się nie tylko z nabyciem majątku, ale niejednokrotnie także z koniecznością spłaty długów związanych ze spadkiem. W tym artykule, kolejnym z dziedziny prawa spadkowego, przybliżę tematykę dotyczącą odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania spadkodawcy.
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że kwestia odpowiedzialności spadkobiercy za długi jest ściśle związana ze sposobem przyjęcia przez niego spadku po spadkodawcy. Z mało skomplikowaną sytuacją mamy do czynienia, kiedy spadkobierca przyjmuje spadek „wprost”, to znaczy bez ograniczenia odpowiedzialności za długi. Wówczas odpowiada on za zobowiązania bez jakiegokolwiek limitu – do pełnej ich wysokości.
 |
Prosta jest również sytuacja, kiedy spadkobierca spadek odrzuca – wówczas nie jest odpowiedzialny za długi, ale także nie nabywa majątku. Traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Pamiętaj jednak, że termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Najczęściej jest to dzień śmierci spadkodawcy (data otwarcia spadku), choć może to być też data późniejsza – wszystko zależy od okoliczności konkretnej sprawy.
Ważne! Nie można przyjąć spadku co do aktywów (majątku), a odrzucić co do długów.
Inaczej jest natomiast wtedy, gdy spadkobierca złoży oświadczenie o przyjęciu spadku „z dobrodziejstwem inwentarza” – to znaczy z ograniczeniem odpowiedzialności za długi.
W takiej sytuacji jego odpowiedzialność ogranicza się do wysokości stanu czynnego spadku, czyli do wartości majątku, który pozostawił po sobie spadkodawca. Przy czym pamiętaj, że takie przyjęcie spadku w żaden sposób nie wpływa na nabycie składników majątkowych – nabywasz je tak, jakbyś przyjął spadek wprost. Takie przyjęcie spadku modyfikuje wyłącznie zakres odpowiedzialności za spłatę wierzycieli.
Ważne! Obecnie niezłożenie oświadczenia o sposobie przyjęcia spadku, czy też o jego odrzuceniu skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, przy czym dotyczy to tylko sytuacji, kiedy spadkodawca zmarł w dniu 18 października 2015 roku albo później.
Co jednak istotne, w przypadku takiego przyjęcia spadku i istnienia długów, konieczne może okazać się złożenie wykazu inwentarza (który może sporządzić każdy spadkobierca samodzielnie – ale również dotyczy to sytuacji, kiedy spadkodawca zmarł w dniu 18 października 2015 roku albo później) bądź zlecenie Komornikowi Sądowemu sporządzenie spisu inwentarza. Pozwoli to bowiem ustalić zakres odpowiedzialności spadkobiercy poprzez ustalenie wartości majątku i wszystkich długów.
Warto zadbać zatem o jak najszybsze sporządzenie wykazu inwentarza bądź zlecenie Komornikowi Sądowemu sporządzenie spisu inwentarza, aby ustalić zakres swojej odpowiedzialności.
Spis inwentarza może się okazać przydatny także wtedy, gdy spadkobierca nie wie, co pozostawił po sobie spadkodawca i czy z przyjęciem spadku wiąże się pewne ryzyko. Ze spisu inwentarza spadkobierca uzyska informacje na temat spadku i świadomie będzie mógł podjąć decyzję o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, ograniczając ryzyko do minimum. Trzeba jednak pamiętać, że decyzję należy podjąć w terminie wynoszącym 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Wskazane jest zatem nieczekanie do ostatniej chwili, bo sporządzenie spisu inwentarza może trochę potrwać (i oczywiście jest odpłatne, o ile nie zostanie się zwolnionym od kosztów komorniczych).
Należy mieć na uwadze, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza chroni spadkobierców przede wszystkim wtedy, gdy wartość długów przewyższa odziedziczony majątek. W takim przypadku odpowiedzialność będzie ograniczała się wyłącznie do wartości tego majątku – za nadwyżkę spadkobierca nie powinien być już odpowiedzialny.
Natomiast gdyby spadek został przyjęty wprost, to spadkobierca odpowiadałby za ewentualne długi w pełnej wysokości – nawet wtedy, gdy odziedziczony majątek byłby niższy niż zobowiązania.
Istotne jest także i to, że jeżeli jest kilku spadkobierców, to ich odpowiedzialność do chwili działu spadku jest solidarna. Oznacza to, że wierzyciel będzie mógł żądać zapłaty całego długu nawet od jednego ze spadkobierców. Kwestia wzajemnych rozliczeń pomiędzy spadkobiercami nie będzie już wierzyciela interesowała – dla niego ważne będzie zaspokojenie swojej wierzytelności, a tego, jak wspomniałem, może żądać do chwili działu spadku nawet od jednego ze spadkobierców. Oczywiście dopuszczalne jest także żądanie zapłaty od wszystkich bądź kilku spadkobierców – decyzja w tym zakresie należy do wierzyciela.
Jak widzisz, obecnie obowiązujące przepisy w pewnym stopniu chronią spadkobierców przed odpowiedzialnością za długi spadkowe. Jeszcze niemal 6 lat temu niezłożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku co do zasady skutkowało przyjęciem spadku wprost (a więc bez ograniczenia odpowiedzialności za długi). Aktualnie w opisanej sytuacji istnieje rozwiązanie gwarantujące spadkobiercom ograniczenie odpowiedzialności za długi. Spadkobierca musi jednak wykazać się pewną inicjatywą, aby zadbać o należytą ochronę swoich interesów – jeżeli wie, że spadek jest zadłużony, powinien podjąć działania zmierzające do sporządzenia wykazu inwentarza bądź zlecenia Komornikowi Sądowemu sporządzenie spisu inwentarza. I to najlepiej jak najszybciej.
Autor artykułu: Krzysztof Leonowicz - radca prawny
0 komentarze: