Najkrócej rzecz ujmując, odpowiedzialność zawodowa stoi na straży ochrony wartości zawodu, a więc stylu i sposobu zachowywania się osób w danym zawodzie. Obejmuje zachowania niezgodne z regułami wykonywania zawodu oraz etyki. Nienaganna postawa moralna oraz odpowiednie kompetencje zawodowe to konieczne cechy zawodów zaufania publicznego.
Działania zawodowe osób wykonujących określony zawód zaufania publicznego, obligują do fachowego przygotowania, doświadczenia, dyskrecji czy kultury osobistej. Zgodnie z ich konstytucyjnym brzmieniem, podejmowaniu tych działań towarzyszy rzeczywiste zaufanie publiczne. Na takie działanie zalicza się wiele aspektów, wśród których priorytetowe znaczenie mają takie jak: przekonanie o zachowaniu przez wykonującego ten zawód dobrej woli, właściwych motywacji, należytej staranności zawodowej, a także wiara w przestrzeganie wartości ważnych dla charakteru określonego zawodu.
Wśród zawodów zaufania publicznego wymienia się te, które polegają zawsze na wykonywaniu określonej pomocy innym podmiotom, zazwyczaj w czasie zagrożenia dla nich różnorakich dóbr. Z pewnością zalicza się do nich zawód lekarza.
Jak wskazuje w swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, nadanie lekarzowi rangi zwodu zaufania publicznego pokazuje ustawową możliwość nakładania określonych ograniczeń w obszarze dostępu do zawodu i jego wykonywania, zgodnie z art. 65 ust. 1 Konstytucji RP: ,,Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa’’, a także objęcie takich osób obowiązkiem uczestniczenia w życiu samorządu zawodowego.
Taki samorząd, będący środowiskiem fachowców, wykonuje kontrolę (m. in. nad przestrzeganiem norm jakościowych, etycznych, reguł kształtowania stosunków z pacjentami), której skutkiem jest odpowiedzialność prawna, będąca w związku z wykonywaniem określonego zawodu.
Prawodawca zarezerwował pojęcie ,,odpowiedzialności dyscyplinarnej’’ do zawodów prawniczych, natomiast termin ,,odpowiedzialności zawodowej’’ jedynie do zawodów medycznych, takich jak: lekarz, lekarz dentysta, farmaceuta, pielęgniarka etc. Według niektórych podglądów doktryny odpowiedzialność dyscyplinarna jest rodzajem odpowiedzialności karnej. Co to oznacza w praktyce?
Odpowiedzialność karna ma węższy zakres przedmiotowy od odpowiedzialności zawodowej medyków. Odpowiedzialność zawodowa występuje już tam, gdzie nawet prawo karne nie przewiduje żadnej sankcji za konkretne zachowanie.
Wynika z przynależności do określonej grupy zawodowej, co pociąga za sobą obowiązek przestrzegania, oprócz ogólnych obowiązków, także tych szczególnych, które zaliczają się na treść konkretnego zawodu, tj. na etykę zawodową.
Etyka zawodowa z kolei określana jest w nauce jako doktryna moralna, dokonująca systematyzacji norm moralnych nieodzownie połączonych z wykonywaniem konkretnego zawodu.
Ponadto, inaczej niż w przypadku wykroczeń i przestępstw, delikty zawodowe nie są, a także nie mogą być z góry określone. Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 6 stycznia 2010 r., w sprawie o sygn. TS 190/08 zwrócił uwagę na ugruntowany w doktrynie i orzecznictwie nurt o braku możności utworzenia ściśle określonego katalogu przewinień dyscyplinarnych.
Ustawowe niedookreślenie deliktów dyscyplinarnych jest rezultatem obiektywnej niemożności wykreowania katalogu zachowań zagrażających prawidłowemu wykonywaniu obowiązków służbowych czy zachowaniu godności zawodu.
Dlatego też, inne zadania stawiane są przez prawodawcę prawu karnemu, a inne cele przyświecają normom dotyczącym odpowiedzialności dyscyplinarnej. W tym ostatnim wypadku, pierwszoplanowym elementem jest ochrona wartości etosu określonego zawodu, jego dobra, honoru czy godności.
Trzeba podkreślić, iż w przypadku lekarzy w razie zbiegu odpowiedzialności karnej z dyscyplinarną, nie ma zastosowania reguła ne bis in idem (,,nie dwa razy w tej samej sprawie’’). Zgodnie bowiem z art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich, postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy toczy się niezależnie od postępowania karnego lub postępowania dyscyplinarnego dotyczącego tego samego czynu.
Wynika z tego, że poniesienie kary przed sądem karnym nie stanowi przesłanki do odmowy wszczęcia postępowania przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej, co może doprowadzić do odpowiedzialności lekarza za ten sam czyn zarówno karnie jak i dyscyplinarnie (zawodowo).
Stronami takiego postępowania wszczętego wobec medyka są:
- lekarz (obwiniony);
- pokrzywdzony;
- rzecznik odpowiedzialności zawodowej.
Natomiast, postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obejmuje:
- czynności sprawdzające;
- postępowanie wyjaśniające;
- postępowanie przed sądem lekarskim;
- postępowanie wykonawcze.
Konsekwencje jakie może ponieść lekarz na drodze postępowania dyscyplinarnego, które orzeka sąd lekarski, są następujące:
- upomnienie;
- nagana;
- kara pieniężna;
- zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat;
- ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat;
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat;
- pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
Sama procedura postępowania w najkrótszy z możliwych do opisania sposobów wygląda następująco:
- rzecznik odpowiedzialności zawodowej sporządza wniosek o ukaranie lekarza (gdy są podstawy);
- wniosek jest przekazywany do sądu lekarskiego (14 dni od zamknięcia postanowienia wyjaśniającego) - sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej lekarzy rozpoznaje w pierwszej instancji okręgowy sąd lekarski izby, której obwiniony jest członkiem;
- zasada rozprawy jawnej/możliwość wyłączenia jawności – sąd lekarski;
- orzeczenie sądu – jawne;
- możliwość odwołania do Naczelnego Sądu Lekarskiego (14 dni).
Nie powinno być wątpliwości, że odpowiedzialność zawodowa lekarzy jest odpowiedzialnością prawną, która ma wiele wspólnego z prawem karnym, co oznacza, iż często ujmowane są razem, jako prawo represyjne. Jednakże zadania oraz funkcje odpowiedzialności lekarzy, z reguły, nie mogą zbiegać się z zadaniami postępowania karnego w ścisłym słowa tego znaczeniu. Współistnienie różnorodnych typów odpowiedzialności o charakterze represyjnym wymaga istnienia całkowicie innego celu każdej z tych procedur.
Autor artykułu: Dominik Kwitliński - aplikant adwokacki
0 komentarze: