Zapewne
obejrzałeś kiedyś film, w którym motywem przewodnim było prześladowanie,
nękanie, grożenie innej osobie (Sublokatorka – 1992 r., Bodyguard – 1992 r., Strach – 1996 r., Cape Fear – 1991 r.). Jest to popularna tematyka, która na ekranie dostarcza widzom wiele emocji. Jednak, co można zrobić, gdy taka historia przydarzy Ci się w prawdziwym życiu?
 |
W języku polskim słowo „stalking” pojawiło się gdy zaobserwowano przejawy tego zjawiska w naszym kraju. Nastąpiło to w latach 90. XX wieku. Stalking oznacza w psychologii „przemoc emocjonalną”, „nękanie na tle emocjonalnym”, „uporczywe nękanie” oraz „prześladowanie na tle emocjonalnym”.
Co grozi za stalking?
Ustawodawca określił to przestępstwo jako uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej (definicja osoby najbliższej znajduje się w artykule „Kiedy groźba jest karalna?”), które wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność (§ 1 - sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8). Jeżeli z powodu „stalkingu” pokrzywdzony targnie się na swoje życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
W przepisie określono również karę za kradzież tożsamości w celu wyrządzenia szkody majątkowej lub osobistej.
UWAGA! Na podstawie Ustawy z dnia 31 marca 2020 r. znowelizowano art. 190a k.k. poprzez dodanie do znamion stalkingu poczucia "poniżenia lub udręczenia" oraz zaostrzenie karalności za dokonanie tego czynu zabronionego. Przed 31 marca 2020 r., za czyn z § 1 groziła kara pozbawienia wolności do 3 lat, ta sama kara groziła za kradzież tożsamości, natomiast w przypadku próby samobójczej pokrzywdzonego groziła kara od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności.
Zaostrzona karalność i dodatkowe znamiona obowiązują od dnia 31 marca 2020 r. Ma to znaczenie, gdy czyn wymieniony w art. 190 a k.k. został popełniony przed dniem wejścia w życia ustawy, bądź czas jego popełnienia obejmuje również okres sprzed nowelizacji, ponieważ w tych przypadkach odpowiadasz w niższych granicach (tj. do 3 lat z § 1 i od 1 roku do 10 lat z § 3).
Zmiana przepisu jest związana z sytuacją, która zaczęła się w trakcie pandemii COVID-19, dotyczącą osób pracujących w służbach medycznych. Osoby te spotykają się nierzadko z atakami ludzi, którzy winią je za rozprzestrzenianie się epidemii. Ustawodawca miał na celu walkę z takimi atakami nieuzasadnionej agresji na pracowników medycznych, którzy poświęcają nieraz swoje własne zdrowie, aby chronić innych.
Początek przestępstwa stalkingu w Polsce
W roku 2009 Ministerstwo Sprawiedliwości zainicjowało badania mające na celu rozpoznanie skali zjawiska „stalkingu” w Polsce. Udział w badaniu wzięło 10 200 respondentów, z których niemal co dziesiąty (9,9 %) odpowiedział twierdząco na pytanie, czy był ofiarą uporczywego nękania.
Sposób szykanowania ofiar był zróżnicowany, jednak najczęściej polegał na rozpowszechnianiu plotek i oszczerstw, nawiązywaniu kontaktu za pośrednictwem osób trzecich, groźbach, szantażu, częstych telefonach (także głuchych), groźbach pod adresem osób najbliższych, listach, mailach, wiadomościach tekstowych, fotografowaniu, niszczeniu rzeczy, niechcianym dotyku, upublicznianiu wizerunku ofiary, umieszczaniu jej zdjęć w przestrzeni publicznej.
Sposób ścigania
Ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek samego pokrzywdzonego (z wyjątkiem przypadku, gdy pokrzywdzony zmarł; wtedy prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator, działając z urzędu).
Jako pokrzywdzony przestępstwem, możesz wstąpić do wszczętego już postępowania na etapie sądowym jako oskarżyciel subsydiarny, dzięki czemu będziesz mógł brać czynny udział w postępowaniu. Natomiast, gdy złożysz wniosek o ściganie (patrz artykuł: „Co zrobić, gdy padłeś ofiarą przestępstwa?”), postępowanie od tego momentu toczy się już z urzędu.
Dowodzenie
Gdy uznasz, że jesteś ofiarą stalkingu, gromadź materiał, który to potwierdzi (wiadomości, zdjęcia, wydruki rozmów, nagrania audio i wideo ze stalkerem) i następnie załącz go do zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa. Daj stalkerowi jasny przekaz, że nie życzysz sobie, by się z Tobą kontaktował w jakikolwiek sposób (utrwal też swoją wypowiedź).
Jakie zachowanie jest stalkingiem?
By zachowanie mogło być uznane za stalking, nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem musi polegać na bezustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia.
Stalker nie musi być agresywny. Nadto nieistotne jest, czy jego zachowanie powodowane jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty. Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Znaczące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego.
Sprawca będzie musiał mieć świadomość, że jego zachowanie jest niechciane i niepożądane przez pokrzywdzonego.
Naprawienie szkody przez sprawcę
Gdy padniesz ofiarą tego przestępstwa, na każdym etapie postępowania, masz możliwość złożenia wniosku o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 k.k.). Gdy sprawca zostanie skazany, sąd może orzec, a na wniosek uprawnionej osoby orzeka (obligatoryjnie):
- obowiązek naprawienia (w całości albo w części) wyrządzonej przestępstwem szkody
lub
- zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Sąd może również orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego zamiast obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 2 k.k.), a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa może orzec nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu.
Zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz zbliżania
Ponadto, w celu zapewnienia poczucia bezpieczeństwa pokrzywdzonego, sąd ma możliwość nałożyć na sprawcę nakaz powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, jak również nakaz powstrzymania się od kontaktów z pokrzywdzonym lub innymi osobami oraz zakaz zbliżania się do określonych osób. W praktyce mało jest postępowań, w których uznano oskarżonych za winnych popełnienia przestępstwa stalkingu, a nie orzeczono wyżej wymienionych środków.
Jeżeli zastanawiasz się, czy warto zawiadomić odpowiednie organy o możliwości dokonania czynu zabronionego w postaci stalkingu, odpowiedź brzmi: WARTO. Badania pokazują, że duża część stalkerów przestaje nękać swoje ofiary, po wszczęciu przeciwko nim postępowania karnego. Pamiętaj również, że najlepszą reakcją jest BRAK REAKCJI.
Stalker karmi się Twoimi odpowiedziami, wiadomościami, Twoim strachem. Nie dawaj mu satysfakcji i – przede wszystkim – nie ulegaj szantażom czy groźbom.
Autor artykułu: Monika Grajewska - aplikant adwokacki
0 komentarze: