Groźba karalna jest przestępstwem przeciwko wolności określonym w art. 190 k.k., który stanowi, że każdy człowiek, grożąc innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba ta wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
 |
Od przestępstwa groźby karalnej należy odróżnić pojęcie groźby bezprawnej. Zgodnie z art. 115 § 12 k.k. “Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 groźba karalna, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, jak również rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem lub zachowaniem zagrożonym administracyjną karą pieniężną”.
A więc groźba bezprawna jest pojęciem szerszym od groźby karalnej stypizowanej w art. 190 k.k. omawianej w niniejszym artykule i jest jednym ze znamion (cech, od których zależy czy dany czyn jest czynem zabronionym) niektórych przestępstw wymienianych w Kodeksie karnym (m.in. art. 118a § 2 pkt 4 i 5 k.k. - udział w masowym zamachu, art. 119 § 1 k.k. - dyskryminacja, 191 § 1 k.k. - zmuszanie do określonego zachowania, zaniechania lub znoszenia).
A więc groźba bezprawna jest pojęciem szerszym od groźby karalnej stypizowanej w art. 190 k.k. omawianej w niniejszym artykule i jest jednym ze znamion (cech, od których zależy czy dany czyn jest czynem zabronionym) niektórych przestępstw wymienianych w Kodeksie karnym (m.in. art. 118a § 2 pkt 4 i 5 k.k. - udział w masowym zamachu, art. 119 § 1 k.k. - dyskryminacja, 191 § 1 k.k. - zmuszanie do określonego zachowania, zaniechania lub znoszenia).
Ściganie sprawcy tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego, a więc organ ścigania nie może wszcząć postępowania karnego z urzędu lub na wniosek innej osoby nie będącej adresatem danej groźby (wyjątkiem od tej reguły jest przypadek, gdy pokrzywdzony zmarł; wtedy prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator, działając z urzędu).
W orzecznictwie polskich sądów powszechnych przyjmuje się istnienie bezpośredniej groźby oraz groźby pośredniej. Groźba bezpośrednia ma miejsce wtedy, gdy sprawca wypowiada groźbę bezpośrednio do jej adresata. Natomiast groźba pośrednia realizowana jest poprzez osobę trzecią, pośrednika. Jest to sytuacja, gdy pośrednik działa w porozumieniu ze sprawcą, albo też gdy osoba, od której groźba pochodzi, obejmowała zamiarem dotarcie groźby do odbiorcy.
Aby groźba była karalna muszą zaistnieć łącznie następujące elementy:
1. człowiek grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa;
Grożący musi grozić popełnieniem przestępstwa. Groźbą karalną nie będzie więc grożenie popełnieniem wykroczenia, lub naruszeniem przepisów prawa cywilnego czy administracyjnego.
Nie stanowi jednak groźby bezprawnej zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.
2. przestępstwem tym ma być pokrzywdzony adresat lub osoba mu najbliższa;
Wyjaśnić należy, że w rozumieniu art. 115 § 11 k.k. osobą najbliższą jest małżonek (również podczas trwania separacji), wstępny (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie…), zstępny (dziecko, wnuk, prawnuk…), rodzeństwo (także przyrodnie), powinowaty w tej samej linii lub stopniu (relacja trwa także po ustaniu małżeństwa), osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (dotyczy to również związków osób tej samej płci).
3. groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona;
Warunkiem dokonania tego przestępstwa jest wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy, że groźba zostanie spełniona.
Sąd Najwyższy w wielu wyrokach wyjaśniał, że do zaistnienia przestępstwa z art. 190 k.k. nie jest konieczne, aby sprawca miał rzeczywiście zamiar groźbę wykonać, ani też by istniała obiektywna możliwość jej spełnienia. Groźba ma wzbudzić w adresacie przekonanie, że jest poważna i zachodzi prawdopodobieństwo jej zrealizowania.
Należy zaznaczyć, że gdy z okoliczności wynika, że groźba ma charakter żartu, nie może zostać uznana za groźbę karalną. Natomiast, jeśli adresat groźby “dla żartu” nie uświadamiał sobie charakteru tej groźby, obiektywnie oceniając, mógł przestraszyć się tej groźby, wówczas grożący realizuje dyspozycję art. 190 k.k.
Nie jest również groźbą tzw. ostrzeżenie, którego celem jest upomnienie danej osoby przed grożącym jej niebezpieczeństwem.
Sąd Najwyższy wskazał, że niezasadne jest dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa na okoliczność, czy stan psychofizyczny pokrzywdzonego przestępstwem w chwili czynu uzasadniał stan obawy. Takie ustalenia należą do Sądu rozpoznającego sprawę, bo to Sąd, a nie psycholog ustala, czy zachowanie sprawcy stanowi groźbę karalną wyczerpującą znamiona przestępstwa z art. 190 § 1 k.k.
Możliwe jest w pewnych wypadkach przyjęcie konstrukcji usiłowania dokonania przestępstwa z art. 190 k.k. Dzieje się to, gdy groźba nie wzbudziła w adresacie obawy, ale sprawca zmierzał do osiągnięcia tego skutku.
Forma groźby karalnej
Groźba może zostać dokonana w dowolnej formie - słowem, gestem, mimiką, pismem.
Wyobraź sobie sytuację na drodze, gdy jadąc samochodem A zauważasz samochód B jadący za Tobą, który na zmianę rozpędza się i gwałtownie hamuje. Kierowca B zaczyna manewr wyprzedzania, ale jedzie obok Ciebie i podjeżdża niebezpiecznie blisko. Ta sytuacja idealnie obrazuje groźbę karalną wyrażoną poprzez inne zachowanie sprawcy, będące zapowiedzią popełnienia przestępstwa. Groźba może być wyrażona za pomocą wszystkich środków mogących przekazać do świadomości adresata jej treść.
Przedawnienie karalności czynu
Ważne jest, że zawiadomić o tym przestępstwie możesz również po kilku miesiącach jednak przed upływem terminu przedawnienia karalności, tj. przed upływem 5 lat od dnia popełnienia czynu.
W pewnych okolicznościach czyn groźby karalnej traci cechy czynu przestępnego. Dzieje się tak, gdy spełnione są warunki kontratypu (tj. okoliczności wyłączającej bezprawność czynu) i ma to miejsce w wymienionych sytuacjach:
- gdy sprawcą jest osoba nieletnia - tj. przed ukończeniem 17 roku życia (groźba karalna nie jest wymieniona w art. 10 § 2 k.k., który stanowi o przypadkach odpowiedzialności nieletnich na zasadach Kodeksu karnego - patrz artykuł “Nie ukończyłeś 17 lat, ale możesz odpowiadać karnie za popełnienie czynu zabronionego. Dlaczego?”;
- gdy zachodzi błąd co do faktu - będzie to sytuacja, w której sprawca np. grozi komuś popełnieniem przestępstwa na szkodę córki adresata, który nie ma dzieci;
- gdy zachodzi błąd co do prawa - np. grożenie popełnieniem czynu będącego wykroczeniem.
Autor artykułu: Monika Grajewska - aplikant adwokacki
0 komentarze: