Pewnie nie raz słyszałeś, że osoby, które mają zaburzenia psychiczne popadają w długi, biorąc wiele kredytów w parabankach, tzw. „chwilówek”. Jest to bardzo niebezpieczne, gdyż egzekucja długów może pozbawić taką osobę i jej najbliższych całego majątku. Często też takie osoby mają problem z załatwieniem zwykłych spraw w urzędzie lub mogą paść ofiarą naciągaczy i np. darować komuś swoje mieszkanie. Może to się stać, kiedy ktoś jest chory na schizofrenię, zmaga się z uzależnieniem od alkoholu czy narkotyków, ma demencję, otępienie, upośledzenie umysłowe. Takie osoby nie są w stanie zrozumieć wagi swoich czynów. Takie negatywne działania można ukrócić przez ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite.
1. Kogo można ubezwłasnowolnić?
Informację kogo i kiedy możemy ubezwłasnowolnić znajdziesz w przepisach kodeksu cywilnego, a dokładnie w artykule 13 i 16. W polskim prawie wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia: całkowite i częściowe.
Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która skończyła 13 lat, jeżeli nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem, na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych. Wystąpienie tych przesłanek musi potwierdzić opinia biegłego psychiatry, niekiedy jest to opinia dwóch biegłych: psychiatry i psychologa. Jednak ważne jest, że brak możliwości kierowania swoim postępowaniem dotyczy tylko kwestii prawnych, jak sprzedaż, wzięcie kredytu, załatwianie spraw urzędowych. Ktoś może świetnie prowadzić dom, malować, uprawiać sporty, ale nie jest w stanie zrozumieć konsekwencji prawnych swoich działań.
Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę pełnoletnią, której stan nie wskazuje na potrzebę ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale osoba taka potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw, a konieczność taka wynika z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, innego rodzaju zaburzeń psychicznych (w szczególności pijaństwa lub narkomanii).
2. Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na tym, że Sąd wydaje orzeczenie (postanowienie), na podstawie którego osoba traci całkowicie zdolność do czynności prawnych. Zdolność do czynności prawnych, w dużym skrócie, polega na tym, że można dokonywać samodzielnie i we własnym imieniu czynności prawnych, czyli np. samodzielnie zawierać umowy pożyczki, wynajmu mieszkania, zakupu samochodu, telewizora itp. Jeżeli ktoś jest ubezwłasnowolniony całkowicie, to ma prawa takie same jak dziecko do 13. roku życia. Może wyjść do sklepu i zrobić drobne zakupy, kupić bilet autobusowy, ale nie może wziąć kredytu, kupić sprzętów RTV i AGD na raty, sprzedać samochodu, mieszkania. Nawet jeżeli taką umowę zawrze, bo nie każdy musi wiedzieć, że ktoś jest ubezwłasnowolniony (nie ma na to rejestrów), to taka umowa jest nieważna od samego początku i można naprawić konsekwencje wywarte jej zwarciem.
Głównymi skutkami ubezwłasnowolnienia całkowitego są:
1. utrata zdolności do czynności prawnych,
2. brak możliwości bycia pełnomocnikiem przy dokonywaniu jakiś czynności prawnych,
3. brak możliwości zawarcia małżeństwa,
4. gdy osoba ubezwłasnowolniona jest w związku małżeńskim – od razu, z mocy samego prawa (bez składania dodatkowych wniosków), powstaje rozdzielność majątkowa między małżonkami,
5. utrata prawa do bycia wybieranym w wyborach,
6. utrata praw do głosowania w wyborach i referendach,
7. utrata prawa do wykonywania niektórych zawodów (np. adwokata, radcy prawnego),
Za ubezwłasnowolnionego całkowicie działa jego przedstawiciel ustawowy: rodzic albo opiekun. Ubezwłasnowolnienie całkowite nie jest na zawsze i nie jest nieodwracalne – może zostać zmienione lub uchylone.
3. Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe różni się od ubezwłasnowolnienia całkowitego tym, że powoduje ono u osoby ubezwłasnowolnionej ograniczoną zdolność do czynności prawnych. To znaczy, że osoba może dokonywać pewnych prawnych czynności, a do części (tych „poważniejszych”) potrzebuje zgody kuratora, który zostaje ustanowiony by takiej osobie pomóc. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma takie same prawa i obowiązki jak osoba niepełnoletnia między 13. a 18 rokiem życia.
Głównymi skutkami ubezwłasnowolnienia częściowego są:
1. utrata pełnej zdolności do czynności prawnych i posiadanie ograniczonej zdolności do czynności prawnych,
2. utrata prawa do bycia wybieranym w wyborach samorządowych i powszechnych,
3. utrata prawa do głosowania w wyborach i w referendach,
4. jeżeli osoba ubezwłasnowolniona jest w związku małżeńskim to z mocy prawa powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa,
Jednakże osoba ubezwłasnowolniona częściowo może być pełnomocnikiem przy dokonywaniu czynności prawnych, może także zawrzeć związek małżeński.
Poniższe informacje stanowią ogólne i podstawowe wytyczne do ubezwłasnowolnienia. Ma ono na celu przede wszystkim ochronę osoby chorej, nieporadnej, ale także jej najbliższych przed zgubnymi skutkami jej działań. Ze swojego doświadczenia mogę wskazać, że najczęściej ubezwłasnowolniane są osoby ze zdiagnozowaną schizofrenią paranoidalną, chorobą Alzheimera, otępieniem starczym, niedorozwojem umysłowym, osoby po wylewach i udarach, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować i wyrażać swoich myśli.
Posiadanie prawomocnego postanowienia o ubezwłasnowolnieniu i przejście przez procedurę ustanawiania kuratora/opiekuna, pozwala na późniejsze prostsze załatwianie spraw osoby ubezwłasnowolnionej, bez konieczności ciągłego składania pozwów do Sądu o unieważnienie danej czynności, czy bez konieczności odbierania pełnomocnictw od osoby potrzebującej pomocy (a czasem taka osoba nie będzie chciała udzielić pełnomocnictwa, gdyż nie dostrzeże, że potrzebuje pomocy).
Ubezwłasnowolnienie niesie za sobą poważne skutki prawne, dlatego Sądy nie orzekają o nim pochopnie. Zatem z wnioskiem warto się zgłosić tylko wtedy, gdy dana osoba rzeczywiście potrzebuje pomocy.
Autor artykułu: Natalia Indyka - aplikant radcowski
0 komentarze: